Η ζήτηση πέφτει και οι βάσεις εισαγωγής στα φιλολογικά τμήματα των ΑΕΙ ακολουθούν: Μπορεί κάποιος να εισαχθεί με 8,5. Μήπως ήρθε η ώρα των συγχωνεύσεων ή των καταργήσεων;

ι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Για να σπουδάσει κανείς φιλολογία, αρκεί να έχει γράψει στις Πανελλαδικές 8,5. Στα τμήματα φιλολογίας, ιστορίας – αρχαιολογίας και φιλοσοφίας με υψηλότερη βάση μπορεί να μπει με 12,5. Η υποβάθμιση των σχολών κλασικών σπουδών στην Ελλάδα θα μπορούσε να είναι μέρος της απαξίωσης των ανθρωπιστικών σπουδών που παρατηρείται παντού στον κόσμο. Τι σημαίνει, όμως, για τα ελληνικά πανεπιστήμια η υποχώρηση του ενδιαφέροντος γι’ αυτά τα τμήματα; Χρειαζόμαστε τόσους φιλολόγους και ιστορικούς; Πόσο καλά καταρτισμένοι θα είναι οι φιλόλογοι που θα κληθούν να διδάξουν γλώσσα και ιστορία στα γυμνάσια και τα λύκεια του μέλλοντος;

«Οι κλασικές σπουδές είναι απαξιωμένες και αυτό δεν οφείλεται στη μείωση της χρηματοδότησης ή στην οργάνωση των σπουδών. Δεν υπάρχει σήμερα κοινωνική και πολιτιστική παραγγελία γι’ αυτές τις σπουδές, όπως για παράδειγμα για την πληροφορική, την ιατρική, τη μηχανική. Πάντα, η μελέτη των γραμμάτων υπηρετούσε μεγάλες πολιτιστικές επιδιώξεις. Τώρα πλέον αυτό δεν συμβαίνει και είναι διεθνές φαινόμενο», παρατηρεί, μιλώντας στην «Κ» για το θέμα, ο κ. Σταύρος Ζουμπουλάκης, φιλόλογος, συγγραφέας και πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης Ελλάδος. «Aρα ας κρατήσουμε ως βάση αυτό, για να μελετήσουμε τα υπόλοιπα ζητήματα», προσθέτει.

Φέτος η υψηλότερη βάση εισαγωγής μεταξύ των εν λόγω τμημάτων ήταν 12.425 μονάδες στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στον αντίποδα, το τμήμα Ιστορίας και Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Ιονίου, στην Κέρκυρα, είχε βάση εισαγωγής 8.560 μονάδες. Ακόμη και τα αθηναϊκά τμήματα, που λόγω έδρας έχουν μεγαλύτερη ζήτηση, έχουν πληγεί. Το Ιστορίας – Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών είχε 11.838 μονάδες, και το Φιλολογίας του ίδιου ΑΕΙ 11.304 μονάδες. Το 1998 το Ιστορίας – Αρχαιολογίας είχε 18.341 μονάδες και το Φιλολογίας 18.467. Και να σημειωθεί ότι η καθιέρωση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (ΕΒΕ) από το 2021 αποτρέπει ακόμη χαμηλότερες βαθμολογίες. Αφήνει, βέβαια, πολλές κενές θέσεις στα σχετικά τμήματα.

«Για την πλειονότητα των εισακτέων τα τμήματα κλασικών σπουδών δεν είναι η πρώτη επιλογή. Αρα δεν έχουν μεράκι γι’ αυτό», παρατηρεί στην «Κ» η κ. Αγγέλα Καστρινάκη, κοσμήτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και καθηγήτρια στο τμήμα Φιλολογίας του ίδιου ιδρύματος. Και αυτό έχει επιπτώσεις τόσο στο επίπεδο σπουδών στο πανεπιστήμιο, όσο και στη μέση εκπαίδευση, την οποία οι περισσότεροι απόφοιτοι έχουν ως επαγγελματική διέξοδο. «Υπάρχει ομολογουμένως ζήτημα με την ελληνομάθεια των φοιτητών μας και αναφέρομαι στην κοινή, νέα ελληνική γλώσσα και όχι στα αρχαία.

Δυσκαμψία – Δεν βρίσκω κακό να γίνουν συνενώσεις τμημάτων, ίσα ίσα που αυτό βοηθάει στη σφαιρική αντιμετώπιση των επιστημονικών αντικειμένων. Ωστόσο, υπάρχει δυσκαμψία στους πανεπιστημιακούς για συνεργασίες.

Αγγέλα Καστρινάκη Κοσμήτωρ Φιλοσοφικής Σχολής Παν. Κρήτης

Δύσκολα μπορούν να συγκροτήσουν ένα κείμενο π.χ. 200 λέξεων, ενώ όταν τους ζητάμε να το επεξεργαστούν κριτικά, κατ’ ουσίαν κάνουν μόνο μεταγλωττισμό του κειμένου. Πάντως, το πρόβλημα είναι γενικευμένο, παρατηρείται σε φοιτητές και άλλων επιστημονικών πεδίων και “έρχεται” στο πανεπιστήμιο από την υποχρεωτική εκπαίδευση», δηλώνει στην «Κ» ο κ. Γεώργιος Ανδρειωμένος, κοσμήτωρ στη Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.

«Βέβαια, έχουμε κάποιους πολύ καλούς φοιτητές, με υψηλή επίδοση στις Πανελλαδικές Εξετάσεις, τους οποίους κάτι τράβηξε στη φιλολογία. Αλλά νομίζω ότι όσοι προσηλώνονται σε αυτές τις σπουδές μοιάζουν με Δον Κιχώτες», τονίζει η κ. Καστρινάκη.

Ιδιαίτερα με 10 ευρώ

Η κατρακύλα των βάσεων εισαγωγής στα φιλολογικά τμήματα αποδίδεται στη μείωση του ενδιαφέροντος των αποφοίτων λυκείου και λόγω της υψηλής ανεργίας στον κλάδο και της μακράς αδιοριστίας των πτυχιούχων. «Οσοι επιλέξουν την εκπαίδευση τα πρώτα χρόνια μετά την αποφοίτηση θα “τρέχουν” στα φροντιστήρια και στα ιδιαίτερα μαθήματα με 8 και 10 ευρώ. Κατόπιν, θα περιμένουν περίπου δέκα χρόνια για να διοριστούν, αφού κάθε χρόνο θα υπηρετούν σε διαφορετική περιοχή ως αναπληρωτές.

Και για τι; Για να πάρουν ένα μισθό γύρω στα 800-900 ευρώ», σημειώνει στην «Κ» ο κ. Γιάννης Αντωνίου, φιλόλογος και τέως πρόεδρος του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). «Η μεγάλη μάζα των μέτριων φοιτητών δεν θα κάνει επαγγελματικά κάτι που θα έχει σχέση με τη φιλοσοφική σχολή. Θα ετεροαπασχοληθούν, θα πάνε σε οικογενειακές επιχειρήσεις ή στην εστίαση και στον τουρισμό», προσθέτει η κ. Καστρινάκη.

Ωστόσο, σήμερα στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση λειτουργούν 20 τμήματα Φιλολογίας, Ιστορίας – Αρχαιολογίας, Φιλοσοφίας. Ακόμη και εάν έχουν διαφορετικό τίτλο και πρόγραμμα σπουδών, όλα έχουν ως προφανή επαγγελματική προοπτική την εκπαίδευση.

Η μάχη για τα Αρχαία

Η υπερπληθώρα φιλολόγων επηρεάζει και τη διαμόρφωση της εκπαιδευτικής πολιτικής. Ενδεικτικές είναι οι αντιδράσεις στην τωρινή απόφαση του υπουργείου Παιδείας η διδασκαλία των Αρχαίων στην Α΄ Λυκείου να περιοριστεί κατά μία ώρα την εβδομάδα, η οποία θα δοθεί στο νεοεισερχόμενο μάθημα της Οικονομίας. Πλήθος επιστολών φιλολόγων βομβαρδίζουν το υπουργείο και κυβερνητικά στελέχη, με αίτημα να μη «χάσουν ώρα» τα Αρχαία.

Ανανέωση – Χρειάζεται ανανέωση του προγράμματος σπουδών και σαφής προγραμματισμός για το τι θέλει η πολιτεία να «παράγει» από τα τμήματα κλασικών σπουδών. Από την άλλη, είναι λάθος τα παιδιά να σκέφτονται ως
επαγγελματική προοπτική μόνο το καθηγητιλίκι.

Κωνσταντίνος Τσιούμης, Κοσμήτωρ Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ

Ο λόγος των αντιδράσεων είναι το πιθανό ψαλίδισμα του αριθμού των προσλήψεων φιλολόγων και η τυχόν μη συμπλήρωση του εβδομαδιαίου ωραρίου διδασκαλίας από κάποιους διορισμένους που θα αναγκαστούν να διδάξουν και σε διπλανό σχολείο. Και είναι πολιτικό ρίσκο να τα «βάλεις» με την πολυπληθέστερη ειδικότητα καθηγητών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Η Ελλάδα χρειάζεται, λοιπόν, τόσα τμήματα που παράγουν φιλολόγους; Φέτος, από το υπουργείο Παιδείας στα 20 τμήματα ορίστηκαν 3.466 θέσεις εισακτέων. Λόγω της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής 1.007 θέσεις έμειναν κενές και καλύφθηκαν οι 2.459. Ηδη περιμένουν πολλοί στον πίνακα των αναπληρωτών του υπουργείου Παιδείας για διορισμό μέσω της προϋπηρεσίας και άλλοι τόσοι αναμένουν τον επόμενο διαγωνισμό του ΑΣΕΠ.

«Οταν ανοίγεις τόσα τμήματα και μετά μιλάς για συγχώνευση, δημιουργείς πρόβλημα. Αλλά βεβαίως η συγχώνευση σε κάποιες περιπτώσεις οριακά θα βοηθούσε. Δεν λύνει όμως από μόνη της το πρόβλημα. Χρειάζεται ανανέωση του προγράμματος σπουδών και σαφής προγραμματισμός για το τι θέλει η πολιτεία να “παράγει” από τα τμήματα κλασικών σπουδών. Από την άλλη, είναι λάθος τα παιδιά να σκέφτονται ως επαγγελματική προοπτική μόνο το καθηγητιλίκι. Πρέπει να εξετάσουμε –οι νέοι πτυχιούχοι, οι πανεπιστημιακοί, η κοινωνία, η πολιτεία– διαφορετικούς, καινούργιους κοινωνικούς και επαγγελματικούς ρόλους», παρατηρεί στην «Κ» ο κ. Κωνσταντίνος Τσιούμης, κοσμήτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ.

«Η συνένωση τμημάτων δύσκολα θα “περπατήσει”. Δεν μπορεί να συνενωθούν τμήματα με διαφορετική φιλοσοφία στο πρόγραμμα σπουδών. Από την άλλη, μπορεί να γίνει ορθολογικότερη κατανομή των θέσεων εισακτέων μεταξύ των διαφόρων τμημάτων των κεντρικών και των περιφερειακών ΑΕΙ», λέει ο κ. Ανδρειωμένος.

«Οι αριθμοί οδηγούν σε κλείσιμο. Με τόσο λίγους εισακτέους –10, 20, 30 τη χρονιά– δύσκολα να λειτουργήσει τμήμα. Είναι δυσάρεστο και δαπανηρό. Δεν βρίσκω κακό να γίνουν συνενώσεις τμημάτων, ίσα ίσα που αυτό βοηθάει στη σφαιρική αντιμετώπιση των επιστημονικών αντικειμένων. Ωστόσο, υπάρχει δυσκαμψία στους πανεπιστημιακούς για συνεργασίες είτε με τμήματα διαφορετικών κλάδων –π.χ. πολιτική επιστήμη, ψυχολογία, οικονομία– είτε και με συναφή, εντός των φιλοσοφικών σχολών», δηλώνει η κ. Καστρινάκη.

«Δεν διαφωνώ με την προοπτική της μείωσης των τμημάτων και των εισακτέων τους. Ετσι θα υπάρξει ταχύτερη επαγγελματική αποκατάσταση και εάν δοθούν καλύτερες αμοιβές, η κατάσταση θα βελτιωθεί για τον, σημαντικό στην παιδεία της χώρας, κλάδο των φιλολόγων», παρατηρεί ο κ. Ζουμπουλάκης.