Οι ανασκαφές άρχισαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και αποκάλυψαν: 
Το θέατρο της πόλης με δύο φάσεις κατασκευής, την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή. 
Ιερό, πιθανόν του Διονύσου, που χρονολογείται στον 4ο π.Χ. αιώνα. 
Μεγάλη κατοικία ελληνιστικής εποχής με ψηφιδωτό δάπεδο. 
Δύο μεγάλα κτηριακά συγκροτήματα, πιθανότατα δημόσια, ελληνιστικής εποχής. 
Τμήματα της οχύρωσης της κλασικής πόλης.

Σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα της περιοχής θεωρούνται:

1) Αρχαίο Θέατρο. 
Κατασκευάσθηκε στην ελληνιστική εποχή, αλλά έχει υποστεί μετασκευές στα ρωμαϊκά χρόνια. Σώζονται τρεις σειρές από το λίθινο κοίλο, ο κεντρικός και ο πεταλόσχημος αγωγός της ορχήστρας και το κτήριο της ρωμαϊκής σκηνής.

2) Ιερό του Διονύσου. 
΄Εχει αποκαλυφθεί το ιερό του 4ου αιώνα π.Χ. και ο αναλημματικός τοίχος που συγκρατούσε το άνδηρο καθώς και τμήματα δύο κτηρίων βόρεια και νότια του ιερού.

3) Οικία ψηφιδωτού. 
Μεγάλη κατοικία του τέλους 4ου - αρχών 3ου αιώνα π.Χ. με ψηφιδωτό δάπεδο στον ανδρώνα.

4) Ρωμαϊκό Πρόπυλο. 
Μνημειακή πύλη που χρονολογείται στην εποχή του αυτοκράτορα Αδριανού (124-125 μ.Χ.).

Βυζαντινή Μαρώνεια (Μαρώνεια)

Η βυζαντινή Μαρώνεια καταλαμβάνει μικρή έκταση σε σχέση με την αρχαία πόλη. Στην ουσία περιορίστηκε γύρω από το αρχαίο λιμάνι και ορίζεται από δικό της περίβολο. Η περίμετρος των τειχών υπολογίζεται σε 2 χλμ. Η νότια και δυτική πλευρά ακολουθεί την ακτογραμμή, ενώ η ανατολική και βορειοανατολική το ρέμα της Καμπάνας που χρησίμευε ως φυσική τάφρος. Η βόρεια πλευρά ως η πλέον ευάλωτη ενισχύθηκε με προτείχισμα. Κατά μήκος των πλευρών και στις γωνίες υπάρχουν τετράπλευροι πύργοι. Στο κέντρο σχεδόν της βυζαντινής πόλης, στη θέση Παληοχώρα, ανασκάφηκε μια παλαιοχριστιανική βασιλική με μεταγενέστερες φάσεις που παρέχουν τη δυνατότητα παρακολούθησης της μακραίωνης ζωής της πόλης. Από τη βασιλική ανασκάφηκε το αίθριο, ο νάρθηκας και τμήματα των κλιτών. Το αίθριο είναι θεμελιωμένο πάνω σε αρχαιότερα κτίρια που παρείχαν έτοιμα θεμέλια για αυτό και αποκλίνει έντονα από τον κατά μήκος άξονα της βασιλικής. Είναι τρίστωο με είσοδο στη δυτική πλευρά, το μαρμάρινο κατώφλι της οποίας διατηρείται στη θέση του. Έφερε ψηφιδωτά δάπεδα. Κυρίαρχο θέμα είναι τα οκτάγωνα που δένουν μεταξύ τους αλυσιδωτά με κόμβους του Ηρακλή (θέμα γνωστό από την ελληνιστική τέχνη, αλλά σπάνια εμφανιζόμενο στον ελλαδικό χώρο την παλαιοχριστιανική περίοδο) και περιλαμβάνουν πουλιά, καλάθια, αγγεία, φρούτα, λουλούδια, πέλτες, γεωμετρικά θέματα σε πλούσιες παραλλαγές και με ελεύθερη διάταξη. Ορισμένες μεμονωμένες συνθέσεις, όπως δελφίνι με τρίαινα, λαγός με σταφύλι και πουλί που ξεφεύγει από το κλουβί του, είναι σπάνιες ή μοναδικές στα ψηφιδωτά του ελλαδικού χώρου. Οι διαστάσεις της βασιλικής σε συσχετισμό με τη ζωντάνια και την πρωτοτυπία των θεμάτων των ψηφιδωτών, την ποικιλία των χρωμάτων τους και την τελειότητα στην απόδοση των λεπτομερειών, συνηγορούν στην μνημειώδη κατασκευή της. Τα ψηφιδωτά της Παληόχωρας εντάσσονται στο καλλιτεχνικό κλίμα που χαρακτηρίζει πολλά ψηφιδωτά του α΄ μισού του 6ου αι. στη νοτιοανατολική Μεσόγειο και στη Βόρεια Αφρική.

Στη βασιλική υπέρκεινται κτίσματα του μεσοβυζαντινού οικισμού ανάμεσα στα οποία ένα ιδιαίτερο κατασκευαστικά και μορφολογικά, τριμερές μέγαρο (κατοικία αξιωματούχου;) και ένα μονόχωρο ναύδριο που εδράζει στο βόρειο κλίτος της βασιλικής και είναι κτισμένο κατ΄ εξοχήν με spolia σε πρώιμο πλινθοπερίκλειστο σύστημα. Τα μεσοβυζαντινά σπίτια, κτισμένα με πέτρες, άφθονα spolia, πλινθία και λάσπη για συνδετικό υλικό, περιλαμβάνουν αποθηκευτικά πιθάρια, αποθέτες με κεραμική που καλύπτει σχεδόν όλους τους τύπους της μεσοβυζαντινής περιόδου, στάχτες ή όστρεα, εστίες, δεξαμενή, μικρό θολοσκέπαστο φούρνο, έδρανα, κοιλότητες για διάφορες χρήσεις.

Η μελέτη της κεραμικής και των νομισμάτων που παρουσιάζουν μια αδιάλειπτη συνέχεια από τα χρόνια των Μακεδόνων μέχρι την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης (1261), οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα μεσοβυζαντινά κτίρια κατοικούνταν συνεχώς από τον 9ο-10ο αι. ως και τα μέσα του 13ου αι. μ.Χ.

ΠΗΓΗ