Τη στιγμή που διαβάζεις κάτι το μαθαίνεις· καταλήγεις όμως λίγο αργότερα να το ξεχνάς. Πως γίνεται να μετατρέψεις την εφήμερη γνώση σε μία που διαρκεί; Ο Feynman απαντά.

“We are trying to prove ourselves wrong as quickly as possible, because only in that way can we find progress.”  —Richard Feynman, Αμερικανός νομπελίστας φυσικός

Ζούμε σε μια εποχή που η γνώση είναι διαθέσιμη σε όλους. Όλοι έχουμε στην τσέπη μας μια βιβλιοθήκη. Με ένα κλικ μπορούμε να βρούμε πληροφορίες από έγκυρες ιστοσελίδες για οποιοδήποτε θέμα, να κατεβάσουμε διατριβές, μελέτες, έρευνες και βιβλία, να παρακολουθήσουμε μαθήματα, διαλέξεις και ντοκιμαντέρ.

Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, σε συνδυασμό με τους ρυθμούς που επιτάσσει η σύγχρονη κοινωνία, έχει ως αποτέλεσμα ο ανθρώπινος εγκέφαλος να δέχεται σε καθημερινή βάση έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών.

Στο παρόν άρθρο στεκόμαστε, εντούτοις, στην ανθρώπινη ικανότητα—αν τελικά είναι στο χέρι μας, και όχι μόνο στην τσέπη μας—να συγκρατεί την πραγματική γνώση εμπεδώνοντάς τη.

Υπάρχει τρόπος να αφομοιώνουμε πληροφορίες και να μην τις αφήνουμε να πέφτουν με εκκωφαντικό κρότο στα άδυτα του γνωσιακού μας κενού; Σύμφωνα με έναν επιστήμονα του 20ου αιώνα, τον Richard Feynman, ίσως η μάθηση να είναι τελικά πιο απλή απ’ όσο νομίζουμε.

Ο Αμερικανός φυσικός Richard Feynman (1918 – 1988) μπροστά από κάτι ράφια στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνια (Cal Tech), στο Σακραμέντο της Καλιφόρνια.

Η τεχνική Feynman για την κατανόηση δύσκολων θεμάτων

Υπάρχουν τέσσερα απλά βήματα σε αυτή την τεχνική:

1. Διάλεξε μια έννοια και μελέτησε τη
2. Δίδαξέ τη όπως θα τη δίδασκες σε ένα πιτσιρίκι
3. Διέκρινε τα κενά στις γνώσεις σου και δούλεψε για να τα καλύψεις
4. Επανεξέτασε (και απλοποίησε)

***

Πόσα είδη γνώσεων υπάρχουν; Δύο είδη, το επιφανειακό και το ενδότερο και, δυστυχώς, οι περισσότεροι από εμάς εστιάζουμε κατ’ εξακολούθηση στο λανθασμένο.

Το πρώτο είδος αφορά τη γνώση του ονόματος από κάτι. Το δεύτερο είδος επικεντρώνεται στην ουσία αυτού του κάτι. Ο διάσημος νομπελίστας Richard Feynman καταλάβαινε σε βάθος τη μεταξύ τους διαφορά. Γι’ αυτή την ικανότητα, μεταξύ άλλων, ευθύνεται μεγάλο κομμάτι της επιτυχίας του. Την διαφορά αυτή εξήγησε ως εξής:

“Στη Γερμανία”, λέει, “η καστανόχρωμη τσίχλα ονομάζεται halzenfugel και στα κινέζικα την αποκαλούν chung line”.  Τονίζει πως “ακόμη κι αν ξέρεις όλα τα ονόματα,” σε όλες τις γλώσσες, “παραμένει να μη γνωρίζεις τίποτα ουσιαστικό για το πτηνό”. Το μόνο που καταλήγεις να ξέρεις είναι “κάτι για τους ανθρώπους· γνωρίζεις πώς αποκαλούν αυτό το πτηνό.”

Ποιος είναι, λοιπόν, ο ιδανικός τρόπος να εμβαθύνουμε; Ο Feynman δημιούργησε μια φόρμουλα εκμάθησης η οποία του εξασφάλιζε τον τρόπο να καταλαβαίνει το οτιδήποτε καλύτερα από τον οποιοδήποτε. Ονομάζεται τεχνική Feynman και είναι απίστευτα εύκολη να υλοποιηθεί—όπως φανερώνει και η ακόλουθη ανάλυση.

Βήμα Πρώτο // Δίδαξε το σε ένα πιτσιρίκι

Βγάζουμε ένα κενό φύλλο χαρτί και γράφουμε το θέμα ή την έννοια που θέλουμε να μάθουμε στην κορυφή της σελίδας. Έπειτα γράφουμε τι γνωρίζουμε για το θέμα λες και το διδάσκουμε σε ένα παιδί.

Θυμόμαστε ότι δεν απευθυνόμαστε σε έναν έξυπνο έφηβο αλλά σε ένα 8χρονο πιτσιρίκι—με περιορισμένο λεξιλόγιο και βραχεία ικανότητα συγκέντρωσης. Μέριμνα μας, λοιπόν, να του εξηγήσουμε με όσο το δυνατόν πιο απλή γλώσσα (συμβουλή: χρησιμοποιούμε μόνο τις πιο συνηθισμένες λέξεις) τις βασικές έννοιες και τις μεταξύ τους σχέσεις.

Πολλοί χρησιμοποιούμε περίπλοκο λεξιλόγιο με σκοπό να καμουφλάρουμε όσα δεν καταλαβαίνουμε. Χρησιμοποιούμε ειδική ορολογία για να σκεπάσουμε την άγνοιά μας. Έτσι, το μόνο που επιτυγχάνουμε είναι να κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας.

“Το άτομο που λέει ότι ξέρει τι σκέφτεται αλλά δεν μπορεί να το εκφράσει συνήθως δεν ξέρει τι σκέφτεται.”

—Mortimer J. Adler, Αμερικανός φιλόσοφος και εκπαιδευτής

Όταν καταγράφουμε μια ιδέα στο χαρτί από την αρχή μέχρι το τέλος σε απλή γλώσσα—τόσο απλή όσο ένα μικρό παιδί χρειάζεται—την κατανοούμε σε ένα βαθύτερο επίπεδο. Τα σημεία που δυσκολευόμαστε να εξηγήσουμε καθιστούν σαφή τα κενά στις γνώσεις μας. Κάνουμε κτήμα και εκμεταλλευόμαστε αυτή την δυσκολία—σηματοδοτεί την ευκαιρία να συμπληρώσουμε τις σημειώσεις μας με ό,τι καινούριο μαθαίνουμε.

Βήμα Δεύτερο // Επανεξέτασε

Είναι σχεδόν αναπόφευκτο ότι θα συναντήσουμε κενά. Είτε κάτι σημαντικό θα ξεχνάμε, είτε κάτι άλλο δεν θα μπορούμε να το εξηγήσουμε, είτε θα έχουμε πρόβλημα να συνδέσουμε μεταξύ τους—φαινομενικά ασύνδετες—έννοιες.

Τα σημεία αυτά μας δείχνουν τα όρια στις γνώσεις και τις δυνατότητές μας. Μας εισάγουν σε μια διαδικασία ανατροφοδότησης πληροφοριών. Εκεί είναι που ξεκινά η εκμάθηση. Τη στιγμή που κολλάμε σε κάτι, ανατρέχουμε στο αρχικό υλικό και μελετάμε τα επίμαχα σημεία από την αρχή. Συνεχίζουμε μέχρι να μπορούμε να τα εξηγήσουμε με απλά λόγια και σε απλούς όρους.

Βήμα Τρίτο // Οργάνωσε και απλοποίησε

Σε τούτη τη φάση έχουμε δημιουργήσει μια σειρά από δικές μας χειροποίητες σημειώσεις. Ελέγχουμε μια τελευταία φορά προς επιβεβαίωση ότι δεν έχουμε χρησιμοποιήσει κάποιον ακαταλαβίστικο όρο από το αρχικό υλικό.

Οργανώνουμε τις σημειώσεις με τέτοιο τρόπο ώστε να έχουν συνοχή, να ρέουν σαν μια απλή ιστορία, και, τέλος, τις διαβάζουμε δυνατά. Εάν μοιάζουν ή ακούγονται επιτηδευμένες χρειάζεται να προσπαθήσουμε περισσότερο. ν προσδιορίζουμε τα όρια της κατανόησής μας για κάτι, περιορίζουμε τα λάθη που κάνουμε κι αυτό αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας κατά την εφαρμογή της γνώσης.

Βήμα Τέταρτο (προαιρετικό) // Μετέδωσε

Αν θέλουμε να είμαστε πραγματικά σίγουροι για το πόσο καλά γνωρίζουμε κάτι, χρειάζεται να το συζητήσουμε με κάποιον άλλον. Ιδανικά με κάποιον που γνωρίζει καλύτερα από εμάς το θέμα που μελετάμε—ή, εν τέλει, να βρούμε εκείνο το 8χρονο πιτσιρίκι.

Η τελική δοκιμασία της γνώσης βρίσκεται στη ικανότητά μας να τη μεταφέρουμε σε κάποιον άλλον.

Σημειώσεις:

Για μια πιο οπτικοακουστική προσέγγιση στην τεχνική Feynman, δείτε το παρακάτω βίντεο.