Η καθημερινότητα κάθε ανθρώπου είναι γεμάτη από μικρές, φαινομενικά ασήμαντες δυσκολίες:  Έχεις κολλήσει στην κίνηση; Σου χάλασε το τηλέφωνο χωρίς προειδοποίηση; Σε εκνευρίζει το αργό ίντερνετ; Έχεις χάσει τα κλειδιά σου την πιο ακατάλληλη στιγμή; Σε ενοχλεί ο θόρυβος από τους γείτονες;

Κανένα από αυτά τα περιστατικά δεν μοιάζει αρκετά «σοβαρό» από μόνο του ώστε να σε φέρει στα όριά σου. Κι όμως, πολλές φορές, αυτά τα μικρά γεγονότα –τα λεγόμενα μικρο-προβλήματα της καθημερινής ζωής (daily hassles)– έχουν μια αθροιστική δύναμη πίεσης που μπορεί να επηρεάσει την ψυχική μας υγεία περισσότερο απ’ όσο μεγάλα, μεμονωμένα, αρνητικά γεγονότα της ζωής.

Η σύνδεση μεταξύ ψυχολογικού στρες και συμπεριφορών που σχετίζονται με την υγεία – όπως η κατανάλωση αλκοόλ, η διατροφική συμπεριφορά και η σωματική άσκηση – έχει αναγνωριστεί ως κρίσιμη για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το στρες επηρεάζει την υγεία σε πολλαπλά επίπεδα.

Όπως έχει επισημανθεί στη σχετική βιβλιογραφία:

Η επίδραση των ψυχοκοινωνικών παραγόντων στην εμφάνιση ασθενειών φαίνεται να μεσολαβείται τόσο από βιολογικούς μηχανισμούς όσο και από μεταβολές στις καθημερινές συνήθειες υγείας (Adler & Matthews, 1994); (Steptoe & Wardle, 1994).

Επομένως, όταν το άτομο βρίσκεται υπό πίεση, είναι πιθανό να τροποποιήσει τις συνήθειες του με τρόπους που ενδέχεται να αυξάνουν τον κίνδυνο σωματικής ή ψυχικής ασθένειας.

Ενδείξεις για το Ρόλο των Μικρογεγονότων στην Ψυχική Δυσλειτουργία 

Τι δείχνουν οι μελέτες;

Μία από τις πιο γνωστές και σημαντικές μελέτες στον τομέα αυτό είναι του Lu (1991). Ο Lu διαπίστωσε ότι τα καθημερινά μικροπροβλήματα (όπως π.χ. ένα ξαφνικό πρόβλημα στη δουλειά ή μια μικρή διαφωνία) μπορούν να προβλέψουν την εμφάνιση ψυχολογικών συμπτωμάτων, όπως άγχος και κατάθλιψη. Αυτό συνέβαινε ακόμη και όταν λάμβανε υπόψη άλλους σημαντικούς παράγοντες, όπως η ανεργία ή το αν κάποιος είχε ήδη συμπτώματα.

Μάλιστα, το εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε στη μελέτη για να καταγράφει αυτά τα μικροπροβλήματα είχε σχεδιαστεί πολύ προσεκτικά, ώστε να μη συγχέεται με συμπτώματα κατάθλιψης ή άγχους.

Τα αποτελέσματα ήταν ξεκάθαρα: όσο περισσότερα μικροπροβλήματα είχε κάποιος, και όσο πιο βαριά τα ένιωθε, τόσο πιο πιθανό ήταν να παρουσιάσει ψυχολογική επιβάρυνση στη συνέχεια.

Συσχέτιση Καθημερινών Δυσκολιών με Κατάθλιψη και Μετατραυματικό Στρες

Μικροπροβλήματα πιο "βαριά" και από τον πόλεμο;

Ακόμα πιο εντυπωσιακά είναι τα ευρήματα της μελέτης των Heron και συνεργατών (2013). Εξέτασαν Αμερικανούς στρατιώτες που συμμετείχαν σε επικίνδυνες αποστολές στο Ιράκ. Παρά το ότι είχαν ζήσει εμπειρίες πολεμικής εμπλοκής, ανέφεραν ότι τα καθημερινά μικροπροβλήματα —όπως οι συνθήκες διαβίωσης, οι εντάσεις με συναδέλφους ή μικρά λειτουργικά εμπόδια— ήταν περισσότερα και συχνά πιο στρεσογόνα.

Τα μικρά αυτά περιστατικά συνδέθηκαν με πιο έντονα συμπτώματα κατάθλιψης και μετατραυματικού στρες (PTSD) μετά την αποστολή. Επιπλέον, φάνηκε ότι η κατάθλιψη έπαιζε ρόλο-«μεσολαβητή» σε αυτή τη σχέση: δηλαδή τα μικροπροβλήματα οδηγούσαν σε κατάθλιψη, και η κατάθλιψη ενίσχυε την εμφάνιση PTSD.

Γιατί νιώθουμε "υπερβολικοί" όταν κάτι μικρό μάς ρίχνει

Παρόλο που οι έρευνες δείχνουν καθαρά ότι τα καθημερινά μικροπροβλήματα μπορούν να επηρεάσουν βαθιά την ψυχική μας υγεία, πολλοί άνθρωποι νιώθουν ενοχές ή και ντροπή όταν τα αφήνουν να τους καταβάλουν.

Μπορεί να σκεφτόμαστε:
«Δεν έπαθα και τίποτα σοβαρό, γιατί νιώθω έτσι;»
«Άλλοι έχουν πολύ χειρότερα, εγώ γιατί δεν μπορώ να το διαχειριστώ;»

Αυτή η τάση να υποτιμούμε τα μικρά βάρη της καθημερινότητας είναι πολύ συχνή. Επειδή δεν πρόκειται για "μεγάλα" γεγονότα   όπως ένας θάνατος, μια απόλυση, μια σοβαρή ασθένεια — θεωρούμε ότι δεν «δικαιούμαστε» να νιώθουμε άσχημα. Όμως, ακριβώς επειδή αυτά τα μικρά βάρη εμφανίζονται συχνά, συσσωρεύονται και δρουν αθροιστικά.

Δεν είναι το ένα ξέσπασμα στον δρόμο ή η μία αγχωτική μέρα στη δουλειά που μάς διαλύει· είναι το ότι δεν προλαβαίνουμε να πάρουμε ανάσα πριν έρθει το επόμενο. Κι έτσι, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, φτάνουμε σε σημείο εξάντλησης ή συναισθηματικού μπλοκαρίσματος και πολλές φορές, χωρίς να ξέρουμε καν "τι μάς φταίει".

Δεν είσαι αδύναμος – είσαι άνθρωπος

Το να αναγνωρίσουμε ότι ένα μικρό πρόβλημα μπορεί να έχει πραγματικό αντίκτυπο στη διάθεσή μας δεν σημαίνει ότι είμαστε αδύναμοι ή υπερβολικοί. Σημαίνει ότι είμαστε άνθρωποι.

Το σώμα και το μυαλό μας δεν αξιολογούν τα γεγονότα με βάση το αν «είναι αρκετά σοβαρά» για να αξίζουν προσοχή. Αν κάτι σε πιέζει, σε εξαντλεί ή σε αγχώνει τότε έχει σημασία. Και είναι απόλυτα εντάξει να το παραδεχτείς, να το φροντίσεις και να του δώσεις χώρο.

Αυτό που μας δείχνει η επιστημονική βιβλιογραφία είναι ότι τα μικρά πράγματα μετρούν. Και το να τους δίνουμε σημασία —χωρίς ντροπή ή ενοχές— είναι όχι μόνο υγιές, αλλά απαραίτητο για την ψυχική μας ανθεκτικότητα.

Τα ερευνητικά ευρήματα υποδεικνύουν με σαφήνεια ότι τα μικροπροβλήματα της καθημερινότητας δεν αποτελούν απλώς δευτερεύοντες στρεσογόνους παράγοντες, αλλά δύνανται να έχουν εξίσου, αν όχι μεγαλύτερη, επιρροή στην ψυχική υγεία συγκριτικά με τα μείζονα γεγονότα ζωής.

Ωστόσο, αυτό που καθιστά τα μικροπροβλήματα ιδιαίτερα επιβαρυντικά είναι η χρονική τους επαναληψιμότητα, η δυσκολία διαχείρισής τους σε συνθήκες συνεχούς έκθεσης και η συχνά υποτιμημένη φύση τους από το ίδιο το άτομο ή το περιβάλλον.

Σε αντίθεση με τα μεγάλα γεγονότα, τα οποία συχνά προκαλούν ενεργοποίηση κοινωνικών μηχανισμών στήριξης ή άμεση παρέμβαση, τα μικροπροβλήματα συνήθως αντιμετωπίζονται ως «φυσιολογικά» στοιχεία της καθημερινής ζωής και επομένως παραμένουν χωρίς ανακούφιση ή επεξεργασία.

Η ψυχική φθορά που προκαλούν δεν είναι αποτέλεσμα μεμονωμένων στιγμών, αλλά μιας σωρευτικής επιβάρυνσης που σταδιακά διαβρώνει τη συναισθηματική ανθεκτικότητα του ατόμου.

Η Υποεκτιμημένη Επίδραση των Καθημερινών Δυσκολιών στην Ψυχική Υγεία

Οι έρευνες υποδεικνύουν ξεκάθαρα κάτι που συχνά αγνοούμε: τα μικροπροβλήματα της καθημερινότητας δεν είναι τόσο "αθώα" όσο νομίζουμε. Μπορεί να μην είναι τόσο εντυπωσιακά ή τρανταχτά όσο τα μεγάλα γεγονότα ζωής (όπως μια απώλεια ή μια μεγάλη αλλαγή), όμως μπορούν να μας επηρεάσουν εξίσου, αν όχι και περισσότερο.

Κι αυτό γιατί, σε αντίθεση με τα μεγάλα γεγονότα που συμβαίνουν μία φορά και συχνά φέρνουν μαζί τους στήριξη από φίλους, οικογένεια ή επαγγελματίες, τα μικροπροβλήματα επιστρέφουν ξανά και ξανά:

• το στρες της δουλειάς,
• το μποτιλιάρισμα,
• μια καθημερινή παρεξήγηση,
• το αίσθημα ότι «δεν προλαβαίνω».

Είναι πράγματα που ζούμε σχεδόν κάθε μέρα — και τις περισσότερες φορές τα προσπερνάμε, είτε γιατί δεν τα θεωρούμε σημαντικά είτε γιατί πιστεύουμε ότι «έτσι είναι η ζωή».

Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι αυτή η συνεχής μικρή πίεση συσσωρεύεται. Δεν μας "σπάει" σε μια στιγμή, μας φθείρει σταδιακά. Και επειδή δεν της δίνουμε σημασία, δεν φροντίζουμε τον εαυτό μας όπως θα έπρεπε, η ψυχική μας αντοχή αρχίζει να μειώνεται χωρίς να το καταλαβαίνουμε, μέχρι να φτάσουμε στο σημείο να νιώθουμε εξουθενωμένοι, χωρίς εμφανή λόγο.

Συνοψίζοντας…

Τα μικροπροβλήματα της καθημερινότητας ίσως να μην γεμίζουν τίτλους ειδήσεων, ούτε να προκαλούν εντυπωσιακές αντιδράσεις — όμως αξίζουν την προσοχή και τη φροντίδα μας. Το να αναγνωρίσουμε ότι οι μικρές δυσκολίες μάς επηρεάζουν δεν είναι ένδειξη αδυναμίας, αλλά σημάδι αυτογνωσίας.

Αν κάθε μέρα κουβαλάμε λίγο βάρος, στο τέλος της εβδομάδας, του μήνα, του χρόνου... αυτό το βάρος γίνεται ασήκωτο.

Γι’ αυτό, ας δίνουμε χώρο στον εαυτό μας να νιώθει, να ξεκουράζεται, να ζητά στήριξη — ακόμη κι αν "δεν έγινε και τίποτα μεγάλο". Γιατί τελικά, όπως δείχνει και η επιστήμη, είναι τα μικρά που κάνουν τη διαφορά.