Στο παρακάτω άρθρο αναλύεται η σχέση μεταξύ του χρόνιου άγχους και της εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων. Η σημασία της μελέτης έγκειται στο γεγονός, ότι τα αυτοάνοσα νοσήματα παρουσιάζουν σημαντικά αυξητική τάση και επιδρούν σημαντικά στη ζωή των ασθενών και των οικογενειών τους αλλά και των συστημάτων υγείας (Miller, 2023).

Το άγχος συνιστά μια φυσιολογική αντίδραση του ανθρώπινου οργανισμού, είτε όταν εκτίθεται σε δυσμενείς και απαιτητικές συνθήκες είτε σε ερεθίσματα. Ωστόσο, στην περίπτωση που επιμένει για σημαντικά χρονικά διαστήματα γίνεται λόγος για χρόνιο άγχος και έχει συσχετιστεί με επιζήμια αποτελέσματα για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Ειδικότερα, το χρόνιο άγχος μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση εύρους ασθενειών, όπως είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα συμπεριλαμβανομένης της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, της ψωρίασης, της σκλήρυνσης κατά πλάκας και του σακχαρώδους διαβήτη τύπου Ι (Chaudhary et, 2023).

Τα αυτοάνοσα νοσήματα αποτελούν μια κατηγορία ασθενειών, όπου το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται σε υγιή κύτταρα του σώματος.

Τα αυτοάνοσα νοσήματα μπορούν να επηρεάσουν κάθε σύστημα του σώματος και εκδηλώνονται, όταν το ανοσοποιητικό σύστημα παρουσιάζει υπερδραστηριότητα και αντί να καταστρέφει τα κύτταρα εισβολέα, καταστρέφει υγιή κύτταρα και ιστούς (Richard-Eaglin & Smallheer, 2018). 

Αν και υπάρχουν κοινοί μηχανισμοί στα αυτοάνοσα νοσήματα, οι κλινικές εκδηλώσεις ποικίλλουν αρκετά και μπορεί να κυμαίνονται από οξεία κατάσταση, απειλητική για τη ζωή, όπως είναι η ανεπάρκεια οργάνων έως τις ανεπαίσθητες εργαστηριακές ανωμαλίες (Pisetsky, 2023).

Η καθημερινότητα ενός ατόμου με χρόνιο αυτοάνοσο νόσημα επηρεάζεται σε πολλούς τομείς, έχοντας επίπτωση στην ψυχική του υγεία, εκδηλώνοντας μεταξύ άλλων και χρόνιο άγχος (Dreganet al., 2019). Η συχνότητα εμφάνισης αλλά και ο επιπολασμός των αυτοάνοσων νοσημάτων διαφέρει ανά γεωγραφική περιοχή (Wang et al., 2015)

Τα αιτία εκδήλωσης των αυτοάνοσων νοσημάτων μπορεί να είναι:

Βιολογικά/ γενετικά, περιβαλλοντικά (Wang et al., 2015)
Ψυχοκοινωνικά, όπως είναι η αλεξιθυμία, το άγχος, τα αρνητικά συναισθήματα και το αντιλαμβανόμενο άγχος (Pan et al., 2019).

Οι περισσότεροι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ζωής τους έρχονται αντιμέτωποι με τραύματα και στρεσογόνους παράγοντες.

Για παράδειγμα, η απώλεια αγαπημένων προσώπων, η έκθεση σε καταστροφές και η βία. Παρόλο που αρκετοί άνθρωποι σταδιακά αναρρώνουν από δυσμενείς καταστάσεις, ένα σημαντικό ποσοστό οδηγείται στην ανάπτυξη σοβαρών ψυχικών αντιδράσεων, όπως είναι οι διαταραχές άγχους και η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), επιφέροντας αλλαγές στη ζωή τους, που μπορεί να οδηγήσουν αλλοιώσεις, όπως η διαταραχή του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων και η διαταραχή αυτόνομου νευρικού συστήματος, αναπτύσσοντας ασθένειες.

Τα αυτοάνοσα νοσήματα, τα οποία εμφανίζονται ως μη φυσιολογική ανοσολογική αντίδραση, έχει διαπιστωθεί ότι είναι δυνατόν να επηρεαστούν από ψυχικές αντιδράσεις σε στρεσογόνους παράγοντες της ζωής (Song et al., 2018).

Έρευνες που αποδεικνύουν την σύνδεση αυτοάνοσων νοσημάτων με ψυχικές ασθένειες

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ευρήματα πρόσφατης έρευνας στη Σουηδία, όπου η ψυχική ασθένεια των γονέων συσχετίστηκε με την παιδική αυτοάνοση νόσο. Πιο συγκεκριμένα, σε αυτή την έρευνα, η γονική κατάθλιψη και το άγχος συνδέθηκαν με υψηλότερο κίνδυνο για εκδήλωση νεανικής αρθρίτιδας αλλά και ψωρίασης.

Επίσης, η κατάθλιψη της μητέρας και οι διατροφικές διαταραχές συσχετίστηκαν με υψηλότερο κίνδυνο για εκδήλωση διαβήτη τύπου Ι στα παιδιά (Nevrianaetal., 2022). Στην εν λόγω έρευνα δε διερευνάται το χρόνιο άγχος των παιδιών καθώς υπάρχει ερευνητικό κενό σε αυτό τον πληθυσμό. Παρόλα αυτά, έχει διαπιστωθεί πως οι διαταραχές γονέων όπως η κατάθλιψη και το άγχος, έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην ανατροφή των παιδιών όπως την κατάληξη σε προβλήματα εσωτερίκευσης. (National Research Council, 2009).

Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, η εκδήλωση χρόνιου άγχους μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε ογκογένεση. Ειδικότερα, σύμφωνα με έρευνα του Cui και των συνεργατών του (2019), το χρόνιο άγχος προάγει την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού. Επίσης, έχει συνδεθεί με ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα (Jangetal., 2018) και των ωοθηκών (Buetal., 2020). Σύμφωνα με τον Hong και τους συνεργάτες του (2021), το χρόνιο άγχος συντελεί σε μεταβολές στο νευροενδοκρινικό ανοσοποιητικό σύστημα. Ειδικότερα, η διαταραχή των νευροδιαβιβαστών, των ορμονών του στρες καθώς επίσης και των κυττάρων του ανοσοποιητικού αλλάζει το μικροπεριβάλλον και προάγει την ανάπτυξη όγκων.

Επιπροσθέτως, σε καταστάσεις χρόνιου άγχους το κύριο προϊόν που εκκρίνεται είναι η κορτιζόλη, η οποία σε υψηλά επίπεδα έκκρισης επηρεάζει το μεταβολισμό της γλυκόζης προάγοντας την αντίσταση στην ινσουλίνη και την εκδήλωση φλεγμονής. Οι εν λόγω διεργασίες μεταβάλλουν τους νευροενδοκρινικούς μηχανισμούς, οδηγώντας  στην ανάπτυξη του διαβήτη. (Sharma & Singh, 2020).

Ορισμένες μελέτες έχουν καταλήξει σε συμπεράσματα, τα οποία αναφέρουν την περίοδο ζωής με άγχος ως παράγοντα για την ανάπτυξη του τύπου αυτοάνοσου.

Το άγχος της πρώιμης ζωής έχει διαπιστωθεί ως ένας σημαντικός κίνδυνος για την ανάπτυξη διαβήτη τύπου Ι (Hägglöf etal., 1991; Thernlundetal., 1995), ενώ το άγχος σε ενήλικες έχει διαπιστωθεί ότι αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης συστηματικού ερυθηματώδους λύκου όπως επίσης έχει συνδεθεί και με την επιδείνωση των συμπτωμάτων (Robertsetal., 2017).

Σύμφωνα με τους Geetal. (2022), το  χρόνιο ψυχολογικό άγχος συμβάλλει στην επιτάχυνση εκδήλωσης της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου, καθώς επηρεάζει το νευροενδοκρινικό-ανοσορυθμιστικό δίκτυο, έχοντας αρνητικό αντίκτυπο στην ανοσία του εντερικού βλεννογόνου αλλά και στην ομοιόσταση του μικροβιώματος.

Οι ίδιοι αναφέρονται και στην ανάπτυξη άγχους και κατάθλιψης σε ασθενείς με φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου, ενεργοποιώντας σε μεγάλο βαθμό την ανοσοποιητική ρύθμιση του εγκεφάλου. Συνεπώς, διαπιστώνεται αμφίδρομη κατεύθυνση του άξονα εγκεφάλου-εντέρου στο εν λόγω αυτοάνοσο νόσημα και το άγχος.

Διάφοροι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες οι οποίοι σχετίζονται με το χρόνιο άγχος έχουν διαπιστωθεί, στο πλαίσιο εύρους ερευνών πως σχετίζονται με την εμφάνιση αυτοάνοσου. Ο Borgan και οι συνεργάτες του (2020) διαπίστωσαν, πως ο τύπος προσωπικότητας, όπως ο νευρωτικός τύπος που σχετίζεται με χρόνιο άγχος και υψηλά επίπεδα στρες μπορεί να επηρεάσει μια άλλη αυτοάνοση διαταραχή, την επίκτητη βαριά μυασθένεια.

Ακόμη, σημαντικά γεγονότα της ζωής έχουν συνδεθεί με χρόνιο άγχος και ανάπτυξη φλεγμονής. Πιο συγκεκριμένα, η φροντίδα ενός οικείου προσώπου με ιατρική πάθηση, οδηγεί σε αλλαγές στην καθημερινότητα του φροντιστή, σε κοινωνική απομόνωση, χρόνιο άγχος, αύξηση των επιπέδων φλεγμονής και συνολική κακή υγεία (Gouin et al., 2012 ). Επιπλέον, το πένθος έχει συνδεθεί με ανάπτυξη διαβήτη και καρκίνου (Stahl et al., 2016 ).

Το παιδικό τραύμα έχει αναδειχθεί, επίσης, ως ένας σημαντικός παράγοντας χρόνιου άγχους που οδηγεί στην εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων, όπως είναι τα αυτοανόσα νοσήματα του θυρεοειδούς αδένα. Ειδικότερα, έχει διαπιστωθεί ότι έχει σημαντική επίδραση στο νευροενδοκρινικό σύστημα απόκρισης στο στρες των παιδιών έως την ενηλικίωση του ατόμου (Corsoetal., 2023).

Ακόμη, η κατάθλιψη που συνοδεύεται από διάφορα συμπτώματα για μεγάλα χρονικά διαστήματα, συμπεριλαμβανομένου του άγχους, μπορεί να οδηγήσει σε αυτοάνοσες ασθένειες του νευρικού συστήματος (Liu & Tang, 2018).

Συμπεράσματα 

Από την ανωτέρω βιβλιογραφική ανασκόπηση συμπεραίνεται, πως τα αυτοάνοσα νοσήματα συνιστούν μια μεγάλη ομάδα νοσημάτων, όπου το ανοσοποιητικό σύστημα στρέφεται κατά των κυττάρων και των ιστών του ίδιου του οργανισμού. Σε αυτό το φάσμα, περιλαμβάνονται διάφορα νοσήματα, όπως είναι τα αυτοάνοσα του θυρεοειδούς αδένα, ο διαβήτης τύπου Ι, η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και η σκλήρυνση κατά πλάκας.

Η εκδήλωση αυτών των νοσημάτων έχει αποδοθεί σε εύρος παραγόντων και ειδικότερα έχει συσχετιστεί με γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως επίσης και με ψυχοκοινωνικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του χρόνιου άγχους (Panetal., 2019; Wangetal., 2015).

Πλήθος ερευνών έχει δείξει, ότι το χρόνιο άγχος επιφέρει δυσμενείς μεταβολές στον ανθρώπινο οργανισμό, προκαλώντας χρόνια και αυτοάνοσα νοσήματα, συμπεριλαμβανομένου και του καρκίνου (Jangetal., 2018; Sharma & Singh, 2020). Το χρόνιο άγχος που έχει συσχετιστεί με την εκδήλωση αυτοάνοσων έχει συνδεθεί με πολλούς παράγοντες, όπως είναι το παιδικό τραύμα, οι συνοσσηρότητες όπως είναι η κατάθλιψη, η ασθένεια των γονέων, το πένθος, η φροντίδα οικείου ασθενούς και η κοινωνική απομόνωση.

Η διερεύνηση της επίδρασης του χρόνιου άγχους στην εκδήλωση αυτοάνοσων νοσημάτων είναι μείζονος σημασίας.

Tα υπό μελέτη νοσήματα παρουσιάζουν σημαντική αύξηση με το πέρας των ετών, φέροντας αρνητικό αντίκτυπο όχι μόνο στους ασθενείς και τις οικογένειές τους, αλλά και στην υπόλοιπη κοινωνία και τα συστήματα υγείας.

Η διαχείρισή τους απαιτεί τη διάθεση αυξημένων χρηματικών ποσών από τα συστήματα, γεγονός που επιβαρύνει όλους τους πολίτες. Παράλληλα, λαμβάνοντας υπόψιν πως έχει διαπιστωθεί αμφίδρομη σχέση μεταξύ αυτοάνοσων νοσημάτων και άγχους (Geetal., 2022), είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στην όσο το δυνατόν καλύτερη ποιότητα ζωής των ασθενών.

Για τους προαναφερθέντες λόγους κρίνεται αναγκαία η θέσπιση νομοθεσιών, που περιορίζουν τις ουσίες και τα φυτοφάρμακα που βρίσκονται σε τρόφιμα και σε άλλα προϊόντα καθώς είναι επιβλαβή για τον ανθρώπινο οργανισμό, προκαλώντας ανισορροπίες.

Καθίσταται απαραίτητη η υποστήριξη των ευάλωτων κοινωνικά οικογενειών, όπως εκείνων που φροντίζουν συγγενείς με άνοια ή οικογένειες με μέλη που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές και άλλες σοβαρές ασθένειες. Με αυτήν την μέθοδο, αναμένεται η μείωση των σοβαρών επιπτώσεων, όπως το ψυχικό τραύμα και η απομόνωση των υπολοίπων μελών όπου ενισχύεται το χρόνιο άγχος και αυξάνονται οι πιθανότητες εκδήλωσης αυτοάνοσων.

Επιπροσθέτως, είναι σημαντικό να παρέχεται δωρεάν κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη σε αυτές τις ομάδες του πληθυσμού.

Είναι επιβεβλημένο, να δοθεί έμφαση και στην ψυχική υγεία των ήδη πασχόντων, ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες συνοσηρρότητας με ψυχικές διαταραχές, άλλα αυτοάνοσα νοσήματα και χρόνιες ασθένειες.

Τέλος, είναι αναγκαίο να διεξαχθεί περαιτέρω έρευνα για τα αίτια του χρόνιου άγχους και τους μηχανισμούς ανάπτυξης αυτοάνοσων νοσημάτων που σχετίζονται με ψυχοκοινωνικούς παράγοντες σε ανθρώπινους πληθυσμούς, καθώς κατά τη διαδικασία εύρεσης πρόσφατης ερευνητικής βιβλιογραφίας, εντοπίστηκαν πολλές μελέτες σε ζωικά μοντέλα.