Όταν το είδωλο δεν είναι εσύ… Ενσώματες αναμνήσεις, εικόνες από “άλλες ζωές” και η ψυχοθεραπευτική εργασία με την ύπνωση και τον καθρέφτη

Μπορεί η ψυχή να θυμάται κάτι που εμείς δεν γνωρίζουμε; 

Υπάρχουν εμπειρίες στην ψυχοθεραπεία που, αν και δεν αποδεικνύονται με μετρήσιμα εργαλεία, αφήνουν ανεξίτηλο αποτύπωμα στον θεραπευόμενο.

Μια από αυτές είναι η στιγμή που, υπό την επίδραση της κλινικής ύπνωσης, ένας άνθρωπος κοιτάζει το είδωλό του στον καθρέφτη και βλέπει ένα πρόσωπο που δεν του ανήκει. Όχι με τη φαντασία, αλλά με το σώμα. Όχι ως σύμβολο, αλλά ως αληθινή, βαθιά εμπειρία. Πρόκειται για εικόνες που έρχονται φορτισμένες με ονόματα, τόπους, χρονολογίες — και συναισθηματική βαρύτητα.

Το παρόν άρθρο δεν φιλοδοξεί να απαντήσει στο αν οι εικόνες αυτές ανήκουν σε μια άλλη ζωή ή στο ασυνείδητο του ίδιου προσώπου. Φιλοδοξεί όμως να αναδείξει τη θεραπευτική τους αξία, το ψυχικό τους φορτίο και την επίδρασή τους στην εσωτερική ενοποίηση του ατόμου.

Ως ψυχοθεραπεύτρια που εργάζομαι συνθετικά και έχω εκπαιδευτεί σε βάθος στην κλινική ύπνωση, έχω γίνει μάρτυρας συγκλονιστικών εμπειριών θεραπευόμενων μου, όπου οι εικόνες που αναδύονται μέσω της εργασίας με τον καθρέφτη δεν είναι απλώς σύμβολα, αλλά ενσαρκώσεις μιας εσωτερικής μνήμης που διεκδικεί χώρο και λόγο.

Παρατηρώ με συνέπεια ότι το πρόσωπο που εμφανίζεται δεν είναι ποτέ αυθαίρετο· φέρει πληροφορία, ονομασία, χρονικό και γεωγραφικό πλαίσιο, και κυρίως φέρει συναισθηματική ισχύ.

Η προσωπική μου εκπαίδευση στη Βιοθυμική Ψυχοθεραπεία[1] – μια προσέγγιση που έχει ως βασικό πυλώνα την κλινική ύπνωση – μου επέτρεψε να βιώσω και να κατανοήσω εις βάθος τη δύναμη αυτής της μεθόδου, όχι μόνο θεωρητικά αλλά και εμπειρικά. Αυτό το άρθρο είναι καρπός αυτής της εμπειρίας και της ανάγκης να επικοινωνηθεί μια προσέγγιση που σέβεται βαθιά τη φύση αυτών των φαινομένων, χωρίς να τα υπερθεματίζει ούτε να τα εκλογικεύει.

Θεωρητικό πλαίσιο και βιβλιογραφική τεκμηρίωση

Η θεραπεία παλινδρόμησης σε προηγούμενες ζωές εντάσσεται στην ευρύτερη κατηγορία της υπνοθεραπείας. Επηρεάζεται από την ερικσονιανή προσέγγιση (Erickson, 1980), την ανάλυση των καταστάσεων του Εγώ (Watkins & Watkins, 1997) και τις πρακτικές που εισήγαγε ο ψυχίατρος Brian Weiss, ο οποίος δημοσίευσε πλήθος περιπτώσεων όπου θεραπευόμενοι ανακάλεσαν εικόνες από άλλες ζωές μέσω ύπνωσης.

Ωστόσο, η σύγχρονη επιστημονική βιβλιογραφία επισημαίνει τον κίνδυνο εμφύτευσης ψευδών αναμνήσεων (Lynn et al., 2003) και τις δυσκολίες στην επαλήθευση των εμπειριών αυτών με αντικειμενικά κριτήρια (Pope et al., 1999). Παρά ταύτα, η συστηματική εμφάνιση αυτών των φαινομένων στην κλινική πράξη δεν μπορεί να αγνοηθεί, και αξίζει να εξεταστεί με επιστημονική προσοχή και ψυχοθεραπευτικό σεβασμό.

Η θεραπευτική προσέγγιση: Τι έχει σημασία

Η κλινική ύπνωση, όταν συνδυάζεται με τεχνικές somatic containment και ενσυναισθητικής καθοδήγησης, δεν χρησιμοποιείται για να επιβεβαιώσει ή να τεκμηριώσει την εμπειρία ως ιστορικό γεγονός. Αντιθέτως, λειτουργεί ως εργαλείο πρόσβασης σε εσωτερικά ψυχικά και σωματικά ίχνη, δίχως παρεμβολή της λογικής επεξεργασίας.

Όπως σημειώνουν οι Cohn & Frederick (1992), «η θεραπευτική αξία της εικόνας δεν έγκειται στο αν είναι αληθινή, αλλά στο αν έχει συναισθηματική αλήθεια».

Η εμπειρία του θεραπευόμενου να βλέπει στον καθρέφτη έναν διαφορετικό εαυτό — με άλλη ηλικία, πρόσωπο, ένδυση, συναισθηματικό τόνο — δεν είναι σπάνια. Όταν αυτή συμβαίνει εντός ύπνωσης και με κατάλληλη προετοιμασία, αναδεικνύεται ως υλικό εμβάθυνσης και όχι ως απόδειξη.

Παράδειγμα εφαρμογής με εργαλείο τον καθρέφτη

Κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας διερεύνησης βαθύτερων καταστάσεων του εγώ, ο θεραπευόμενος καλείται – όταν είναι έτοιμος – να σταθεί νοητά απέναντι από έναν καθρέφτη. Το σώμα έχει ήδη προετοιμαστεί, η αναπνοή έχει επιβραδυνθεί, και η φωνή του θεραπευτή λειτουργεί ως ασφαλές αγκυροβόλιο.

Ο θεραπευόμενος περιγράφει ότι δεν βλέπει τον εαυτό του, αλλά μια γυναίκα γύρω στα 40, με παλιά ρούχα, λυπημένο βλέμμα και διαφορετική απόχρωση δέρματος. Η εικόνα προκαλεί έντονη συγκίνηση. Ο θεραπευτής δεν ερμηνεύει· παραμένει παρών και καθοδηγεί την εστίαση στο σωματικό βίωμα. Η συνεδρία κορυφώνεται όταν ο θεραπευόμενος δηλώνει " θέλω να πάω απέναντι για να την συναντήσω. Μάλλον έχει να μου πεί πολλά" Η εμπειρία αυτή εγκαινιάζει έναν βαθύ θεραπευτικό κύκλο, δίχως να ζητά εξηγήσεις.

Αναγνώριση και Επαλήθευση: Η Εμπειρία των Θεραπευόμενων

Σε αρκετές περιπτώσεις, οι θεραπευόμενοι δεν περιορίζονται στη γενική αίσθηση ενός «άλλου εαυτού». Αναφέρουν συγκεκριμένα ονόματα, τοποθεσίες, ημερομηνίες, ακόμα και οικογενειακές σχέσεις που φαίνεται να ανήκουν σε κάποιον άλλο χρόνο. Αυτές οι πληροφορίες δεν προκύπτουν από λογική διερεύνηση ή φαντασιακή αναζήτηση, αλλά αναδύονται αυθόρμητα, μέσω σωματικής αντίδρασης και συγκινησιακής φόρτισης.

Σε αρκετές περιπτώσεις, τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνονται εν μέρει από πολιτισμικές ή ιστορικές αναφορές, αλλά η αξία τους δεν εξαρτάται από την ιστορική ακρίβεια. Σημασία έχει το γιατί η εικόνα εμφανίστηκε, τι «διεκδικεί» από την ψυχή του θεραπευόμενου και πώς τον επηρεάζει στο εδώ και τώρα.

Ανάλυση θεραπευτικής λειτουργίας

Η εικόνα που αναδύεται κατά τη διάρκεια της ύπνωσης λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ του απωθημένου και του συνειδητού. Δεν ζητά να «εξηγηθεί», αλλά να γίνει χώρος συνάντησης. Η αφήγηση δεν είναι απαραίτητα λεκτική· συχνά εκφράζεται μέσα από συγκίνηση, αναπνοή, αλλαγή στάσης σώματος.

Αυτό που έχει σημασία δεν είναι η πηγή της εικόνας, αλλά η δυναμική της επίδραση στον θεραπευόμενο. Η θεραπευτική πρόθεση δεν είναι να αποκαλυφθεί το παρελθόν, αλλά να απελευθερωθεί το παρόν από τις εσωτερικές του σκιές.

Αντί επιλόγου

Η ύπνωση, όταν εφαρμόζεται με ψυχοσωματική ευαισθησία, μπορεί να αποτελέσει ένα εξαιρετικά ευγενές εργαλείο πρόσβασης σε επίπεδα μνήμης πέρα από το συνειδητό. Η αισθητηριακή αντίληψη (εικόνες που αναδύονται, ήχοι, μυρωδιές)  δεν χρειάζεται επιβεβαίωση για να έχει αξία. Αρκεί να είναι βιωμένη με αλήθεια.

Ο καθρέφτης, ως συμβολικό και ενεργειακό μέσο, προσφέρει στον θεραπευόμενο τη δυνατότητα να σταθεί μπροστά στον εαυτό του — ή σε κάποιον άλλον που υπήρξε, είτε στην ιστορία του είτε στη φαντασία του — και να αντέξει το βλέμμα. Αυτή η αντοχή είναι ήδη θεραπεία.

Το φαινόμενο της ανάδυσης εικόνων από προηγούμενες ζωές δεν χρειάζεται να αποδειχθεί για να λειτουργήσει θεραπευτικά.

Όταν η ύπνωση και η ψυχοσωματική επεξεργασία συνδυάζονται, ο καθρέφτης μπορεί να γίνει πεδίο συνάντησης με το μη ειπωμένο κομμάτι του εαυτού. Δεν έχει σημασία αν η εικόνα προέρχεται από πραγματική μνήμη ή συμβολική αναπαράσταση. Σημασία έχει το ότι για τον θεραπευόμενο, η εμπειρία είναι αληθινή — και αυτή είναι η βάση της θεραπείας.