Ας το παραδεχτούμε: όλοι λέμε ψέματα. Όχι απαραίτητα γιατί είμαστε κακοί ή χειριστικοί.  Πολλές φορές απλώς το κάνουμε γιατί είναι πιο εύκολο, για να είμαστε πιο ευγενικοί ή πιο κοινωνικά αποδεκτοί. Όμως δεν είναι όλα τα ψέματα ίδια.

Κάποια είναι αθώες υπεκφυγές, ενώ κάποια κρύβουν σκοπιμότητα. Το δύσκολο είναι να ξεχωρίσεις τη διαφορά.

Ο αναλυτής ανθρωπίνων συμπεριφορών Thomas Erikson είναι αυτή τη στιγμή ο πιο πολυμεταφρασμένος εν ζωή Σουηδός συγγραφέας. Μέσα από το βιβλίο Ανάμεσα σε ψεύτες βάζει τον καθρέφτη μπροστά μας και μας προκαλεί να κοιτάξουμε την αλήθεια κατάματα.

Χωρίς ωραιοποιήσεις και με καθαρό λόγο, εξετάζει πώς το ψέμα —ακόμη και το πιο ασήμαντο— διαμορφώνει τη συμπεριφορά μας, επηρεάζει τις σχέσεις μας και τελικά καθορίζει το πώς λειτουργούμε μέσα στον κόσμο.

Καθώς προχωράς στις σελίδες, αντιλαμβάνεσαι πως το ψέμα δεν είναι απλώς μια εξαίρεση στη ροή της καθημερινότητας, αλλά συχνά ένα αναπόσπαστο στοιχείο της. Όχι απαραίτητα με κακόβουλη πρόθεση, αλλά ως μέσο προσαρμογής, απόκρυψης ή αυτοπροστασίας. Κάπου εκεί συνειδητοποιείς ότι το να καταλαβαίνεις ποιος σου λέει ψέματα δεν είναι θέμα διαίσθησης. Είναι μια απαραίτητη δεξιότητα. Κι αυτό γιατί όπως είπαμε το ψέμα δεν είναι η εξαίρεση∙ είναι η καθημερινή μικρή συμφωνία που κάνουμε με τον εαυτό μας και τους άλλους για να συνυπάρχουμε.

Πιο συγκεκριμένα για να κατανοήσουμε καλύτερα πώς και γιατί ψεύδονται οι άνθρωποι, ο Erikson αξιοποιεί τη θεωρία των τεσσάρων χρωμάτων — ένα εργαλείο που παρουσίασε για πρώτη φορά στο βιβλίο φαινόμενο Ανάμεσα σε ηλίθιους, το οποίο έχει  μεταφραστεί σε πάνω από 70 γλώσσες και κατατάσσει τους ανθρώπους σε 4 διαφορετικές ομάδες χρωμάτων.

Έτσι ξαφνικά, δεν βλέπεις πια απλώς έναν ψεύτη απέναντί σου – βλέπεις έναν Κόκκινο που ψεύδεται για να επιβληθεί, έναν Κίτρινο που ψεύδεται για να γίνει αρεστός, έναν Πράσινο που ψεύδεται για να αποφύγει τη σύγκρουση και έναν Μπλε που ψεύδεται προκειμένου να διατηρήσει την τέλεια εικόνα του.

Και μετά στρέφεις το βλέμμα μέσα σου και σκέφτεσαι: εγώ τι χρώμα είμαι και γιατί ψεύδομαι;

Γιατί τελικά όσο κι αν διαφέρουν τα κίνητρα ή τα μοτίβα, όλοι λέμε ψέματα και όλοι κάποια στιγμή καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες αυτής της επιλογής.

Και μια από τις πιο απλές συνέπειες του ψέματος συνοψίζεται στην εξής φράση του Erikson: «όταν λες ψέματα, πρέπει να θυμάσαι τι είπες. Η αλήθεια δεν χρειάζεται τέτοια μνήμη. Όσο πιο περίπλοκο το ψέμα, τόσο περισσότερη ενέργεια απαιτεί.»