Φτάσαμε αισίως προς το τέλος την άνοιξης και όλοι περιμένουμε με ανυπομονησία το καλοκαίρι και την ξενοιασιά που συχνά μας χαρίζει. Ωστόσο για κάποιους από μας αυτή η εποχή είναι γεμάτη από ατέλειωτες ώρες μελέτης καθώς είναι η εποχή των εξετάσεων είτε είμαστε στο Γυμνάσιο και το Λύκειο είτε στη φάση των πανελληνίων εξετάσεων για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο είτε, τέλος, φοιτούμε σε κάποιο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Σε περιόδους εξετάσεων κάποιοι βιώνουν αυτό που ονομάζεται «άγχος εξετάσεων», ένας όρος που αναφέρεται στο άγχος που εκδηλώνεται σε συνθήκες αξιολόγησης των γνωστικών μας ικανοτήτων.

Το  άγχος, παρόλο που βιώνεται ως μια δυσάρεστη κατάσταση, έχει μεγάλη χρησιμότητα για τον άνθρωπο γιατί τον βοηθά να αντιλαμβάνεται έγκαιρα κάποια επικείμενη απειλή ώστε να δρα κατάλληλα και να προστατεύει τον εαυτό του. Όταν το άγχος είναι μικρής ή μέτριας έντασης μπορεί να μας βοηθήσει να είμαστε περισσότερο δημιουργικοί και να έχουμε καλύτερη επίδοση γιατί μας κινητοποιεί εγκαίρως ώστε να αναλάβουμε δράση και να προετοιμαστούμε κατάλληλα. Για παράδειγμα όταν ένας μαθητής/σπουδαστής έχει μέτριο άγχος αυτό τον κινητοποιεί  να μελετήσει ώστε να  προετοιμαστεί έγκαιρα για τις εξετάσεις και να τα πάει καλά.

Όταν, όμως,  το άγχος μας είναι σε υψηλό επίπεδο μας κάνει να αισθανόμαστε πολύ άσχημα και μπορεί να επηρεάσει την επίδοσή μας με δυσάρεστο τρόπο. Το πολύ υψηλό άγχος μπορεί να  κάνει κάποιους  μαθητές να αισθανθούν  ότι «το μυαλό τους έχει «κενό»  όταν έρχονται αντιμέτωποι με ένα απαιτητικό έργο» (Ευκλείδη, 2012), να μην κατανοεί εύκολα τις οδηγίες για την εκτέλεση του έργου που του έχει ανατεθεί, ακόμα κι αν αυτές δεν έχουν ιδιαίτερη δυσκολία και να παρουσιάζουν δυσκολίες ανάκλησης πληροφοριών από τη μνήμη και  οργάνωσης της σκέψης. Μπορεί, επίσης, να παρουσιάσουν προβλήματα ψυχικής υγείας αλλά και ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι, ταχυκαρδία, εφίδρωση, τρέμουλο, ναυτία, μυϊκή υπερένταση κ.α.

Σύμφωνα με το γνωστικό μοντέλο του άγχους, που διατυπώθηκε τη δεκαετία του 1970, « οι καταστρεπτικές επιδράσεις του άγχους οφείλονται στην παρεμβολή που προκαλεί η ανησυχία στην προσοχή» (Ευκλείδη, 2012). Έρευνες έδειξαν ότι «τα αγχώδη άτομα μοιράζουν την προσοχή τους ανάμεσα στο έργο που έχουν να χειριστούν και την ανησυχία ή τις ιδέες περί της αποτυχίας»  (Ευκλείδη, 2012). Έτσι δε δίνουν όλο το δυναμικό τους στο έργο.

Άλλοι ερευνητές πρότειναν μια ερμηνεία «που βασιζόταν στις θεωρίες επεξεργασίας των πληροφοριών και τόνιζε τις γνωστικές και άλλες διεργασίες που πάσχουν στα αγχώδη άτομα» (Ευκλείδη, 2012). Με λίγα λόγια έλεγαν πως οι αγχώδεις μαθητές δεν έχουν καλές συνήθειες μελέτης και δεν αντιμετωπίζουν τις εξετάσεις με σωστό τρόπο και έτσι μειώνεται η αποτελεσματικότητά τους και οι προσπάθειές τους.

Επίσης «η ενημερότητα της φυσιολογικής τους κατάστασης, από τη μια, και της ανεπιτυχούς κωδικοποίησης και μάθησης του υλικού από την άλλη αυξάνει τη διέγερσή και αγωνία που αισθάνονται, με συνέπεια να επιδεινώνεται η κατάστασή τους»   (Ευκλείδη, 2012). Το άγχος τους είναι η αντίδρασή τους στην πεποίθησή τους ότι τους λείπει η γνώση, κάτι που αποδίδουν στη μειωμένη ικανότητά τους με αποτέλεσμα να μειώνονται οι προσδοκίες τους για μελλοντική επιτυχία κάτι που οδηγεί σε αντίδραση άγχους ακόμα κι αν το άτομο είναι ικανό και διαθέτει γνώσεις. Κάποιοι άλλοι θεωρητικοί από το 1980 και μετά προσπάθησαν να μελετήσουν πώς η μνήμη και η προσοχή επηρεάζονται από το άγχος.

Ανεξάρτητα από την εξήγηση και την ερμηνεία του, το άγχος των εξετάσεων φαίνεται ότι είναι μια πολύ δυσάρεστη κατάσταση για το άτομο που τη βιώνει και μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες στην επίδοσή του και στην υγεία του. Για το λόγο αυτό καλό είναι να προετοιμάσουμε τον εαυτό μας κατάλληλα να το αντιμετωπίσουμε ή ακόμα καλύτερα να το αποφύγουμε τελείως. Σ΄αυτό θα μας βοηθήσει η έγκαιρη προετοιμασία μας για την εξέταση καθώς και κάποιες άλλες καθημερινές συνήθειες που είναι καλό  να ακολουθούμε.

Αυτές οι συνήθειες έχουν να κάνουν με τη φροντίδα του εαυτού μας. Μεταξύ άλλων οι ειδικοί προτείνουν τα εξής:

• ασκήσεις χαλάρωσης
• εξάσκηση στη διαφραγματική αναπνοή
• Καθημερινή σωματική άσκηση
• Επαρκής ύπνος και ξεκούραση

Πολύ σημαντικός παράγοντας  είναι, επίσης, η θετική σκέψη, και η πίστη ότι θα τα καταφέρουμε κάτι που είναι καλό να επαναλαμβάνουμε στον εαυτό μας συνεχώς. Η συναισθηματική και ψυχολογική στήριξη των γονέων και των εκπαιδευτικών είναι φυσικά  πού βοηθητική όπως και η διαβεβαίωση τους ότι η αποτυχία δεν είναι κάτι που πρέπει να φοβίζει τα παιδιά καθώς πάντα έχουν την  ευκαιρία να ξαναπροσπαθήσουν ή να τροποποιήσουν τους στόχους τους και να ακολουθήσουν κάποια εναλλακτική πορεία. Καλό είναι να είναι διαθέσιμοι να ακούν τα παιδιά και να τα ενθαρρύνουν να εκφράζουν τους φόβους και τις ανησυχίες τους.

Βιβλιογραφία:

Ευκλείδη- Κωσταρίδου, Α. (2012). Ψυχολογία κινήτρων. Αθήνα: Πεδίο.

Βασιλειάδης, Γ.  Το άγχος στις εξετάσεις: συμβουλές από τον ψυχολόγο. aftognosia. Ανακτήθηκε στις 14/5/17 από ιστοσελίδα http://www.aftognosia.gr/-a-/31-to-aghos-stis-eksetasies.html